İSKELET KAS SİSTEMİ

Canlıların kendilerine has vücut şekilleri ve hare-ketleri bu iki sistemle sağlanır. Bu yapılar aynı za-manda desteklik ve koruyuculuk görevi de yapar. Bitkilerde dik durma olayı destek dokular ve turgor basıncı ile sağlanır. Tek hücrelilerde sitoplazma salgısı olan dış örtüler (Hücre iskeleti) de desteklik görevi yap

Hayvanlarda dış ve iç iskelet bulunur. Dış iskelet genellikle yumuşakça ve eklemba-caklılarda görülür. Üzerinde ayrıca bir vücut örtüsü bulunmaz. Büyümeyi engellediğinden zaman za-man değiştirilir. Protein, yağ, karbonhidrat, tuz... vb. organik ve inorganik maddelerden oluşan sert yapılardır. Kara hayvanlarında su kaybını önler. İç iskelet vücut içinde bulunur. Omurgalıların hep-sinde iç iskelet vardır. Omurgasızlardan süngerler-de iğne, derisidikenlilerde plaklar şeklinde de iç iskelet bulunur. Omurgalılarda embriyonun mezoderm tabakasın-dan oluşur. İlkel omurgalılarda (Amfiyoksüs) sırt ipi (Notokord) şeklinde, köpek balıklarında ise kıkır-dak doku halinde kalmıştır. Diğer omurgalılarda ise embriyo döneminde kıkırdak dokudan oluşan iske-let daha sonra kemik dokuya dönüşür.

İNSANDA İSKELETİN YAPISI Vücudun çatısını oluşturur. Kemik dokudan mey-dana gelir. Temel mineralleri depolar. Kemik iliğin-de kan hücreleri yapılır. Kaslarla birlikte hareketi sağlar. İskeletimizde 207 kemik bulunur. (Başta 22, gövdede 65, kol ve bacaklarda 120) Kemikler uzun, kısa ve yassı olmak üzere üç grup-tur. Uzun kemikler kol ve bacaklarda, kısa kemikler omurga ile el ve ayak bileklerinde, yassı kemikler ise kafatası ve kaburgalarda bulunur. İki kemik arasındaki bağlantı yerlerine eklem denir. Üçe ayrılırlar. a) Oynar eklem: Kol ve bacaklarda bulunur. Ara-sında eklem sıvısı vardır. b) Yarı oynar eklem: Kısa kemikler arasında bu-lunur. c) Oynamaz eklem: Yassı kemikler arasında bu-lunur. Arada eklem sıvısı bulunmaz. Kemikler birbirine sıkı girinti ve çıkıntılarla bağlanmıştır. Kemik Oluşumunu Etkileyen Faktörler: Hormonlar, dengeli beslenme ve kişinin genetik durumu kemik oluşumunda 1. derecede etkilidir. Parathormon, kalsitonin ve STH hormonları ke-miklerin büyümesi ile kandaki ve kemiklerdeki Ca, P tuzlarının dengesini ayarlar. D vitamini de bu tuz-ların kemiklerde birikmesini sağlayarak kemikleri sertleştirir. Bu vitaminin eksikliğinde kemiklerde yumuşama görülür. (Raşitizm hastalığı). Kemik ara maddesinin (osein) oluşumunda proteinli yiyecek-lerin (Et, süt, yumurta) önemi çok büyüktür. Vücut Örtüleri: Canlılarda çeşitli şekillerde olur ve vücudu dış etkilerden korur. Bazılarında çok ince hatta tek hücre sırasında oluşabilir. Buna epidermis denir. Kıl, tüy, keratin, mukus... vb. Yapı ve oluşumlar epidermisten meydana gelir. Omurgalılarda vücut örtüsü deridir. Bu da üst deri (Epidermis) ve alt deri (Dermis) olmak üzere iki kısımdır. Üst deri ektoderm, alt deri ise mezoderm tabakasından gelişir. İnsanda da deri iki tabakalıdır. Epidermis üzerinde ölü hücreler bulunur. Bunlar içindeki keratin gibi zor çözünen lifli proteinler deriyi dış etkilerden korur. Dermis içerisinde kan ve sinir damarları, duyu reseptörleri, ter, süt ve yağ bezleri.. vb. yapılar bulunur. Derinin yapısı 1. Korun tabakası, 2. Malpighi tabakası. 3. Kılcal damar, 4. Kıl kası, 5. Yağ bezi, 6. Sinir, 7. Yağ doku, 8. Kıl kökü KAS SİSTEMİ: Hareket, koruma ve desteklik görevi yapar. Hücre-lerinin en önemli özelliği uzama-kısalma ve kasıl-ma yetenekleridir. Bu yüzden diğer hücrelere oran-la uzun ve özelleşmiştirler. Tek hücreliler dahil tüm hayvanlarda kasılma özelliği görülür. Bu özellik hücrelerin sitoplazmalarındaki miyofibril denilen ipliklerden elire gelir. Kaslar düz, çizgili ve kalp ka-sı olmak üzere üçe ayrılır. a) Düz Kaslar: Eklembacaklılar dışındaki omur-gasızlarla omurgalıların iç organlarında bulu-nur. Hücreleri tek çekirdeklidir. İstek dışı ve yavaş çalışırlar. b) Çizgili Kaslar: Eklembacaklılarla omurgalıların iskelet sistemine bağlı kaslardır. Hücreleri çok çekirdeklidir. İsteğimizle ve hızlı çalışırlar. Mi-yofibriller özel dizildiğinden çizgili görünürler. Bunlara iskelet kası da denir. Kemiklere bağ-landıkları yere Kas kirişi (tendon) denir. Bulun-dukları yere göre halka, iğ, yassı, yelpaze... vb. şekillerde olabilirler. Genellikle çift olarak çalışırlar. Birbirine zıt çalışanlara Antogonist kaslar, aynı yönde çalışanlara da sinerjist kas-lar denir. c) Kalp Kası: Çizgili kaslara benzer. Hücreleri tek veya iki çekirdeklidir. Boyları kısadır. İstek dışı çalışırlar. Telcikler yan kollarla birbirine bağlı-dır. Bağlantı yerlerinde ara diskler bulunur. Kasılma Olayının Açıklanması: Kas liflerine çizgili görüntüyü veren ince ipliklere aktin, kalın ipliklere de miyozin denir. Bunlardan dolayı koyu renkli görülen bölgelere A bandı, açık renkli görünen bölgelere de I bandı denir. A ban-dının ortasında hafif açık renkli görünen bölgeye de H bandı denir. I bandının ortasında koyu renkli bir çizgi vardır buna Z çizgisi denir. İki Z çizgi arasında bir kasılma birimi (SARKOMER) kabul edilir. Normalde bir kas hafif kasılı durur. Bu duruma Tonus denir. Kasılma sinir uçlarının kasları uyar-masıyla başlar. Bu uyartılara genellikle 0,1-0,01 sn sürede cevap verilir. Sık uyarı sonucu kasılmaların üst üste binmesine birim denir. Bu durumda kas yorulur ve kasılma durur. Felç olayı kasları uyaran sinirlerin görev yapmayışından ileri gelir. Kaslarda aşırı Ca birikmesiyle ağrılı kasılmalar olur. Buna Tetani denir. Bir kasın kasılabilmesi için gereken minimum uyarıya Eşik değeri, kas grafiklerine ise Miyagram adı verilir. Kasılma olayı iki Z çizgisinin birbirine yaklaşma-sıyla açıklanır. (Huxleyin kayan iplikler hipotezi) Bu sırada I bandı kısalır, H bandı kaybolur A bandı ise değişmez. Kasılma olayı fiziksel özellik yanında kimyasal nitelik de taşır. Sinirlerin kaslardaki uç kısımlarına “motor uç plağı” denir. Bu kısımlar-dan Asetilkolin denilen hormonlar çıkarılarak kaslar ayrılır. Kasılma sırasında ATP enerjisi harcanır. Bu yüz-den kaç hücrelerinde çok sayıda mitokondri vardır. Harcanan ATP lerin yeniden yapılması için gereken enerji kaynağı (P kaynağı) Kreatin fosfatdır. Kreatin Fosfat + ADP  ATP + Kreatin Kasılma sırasında kas hücrelerinde Glikojen, oksi-jen, kreatin fosfat ve ATP azalırken, karbondioksit, laktik asit, ADP ve P miktarı artar. Acil enerji durumunda hücreler Glikolize (O2 yeter-sizliğinde) baş vurur. Bunun sonucu kaslarda laktik asit birikir ve kas yorgunluğu görülür